PV_3_22

magazyn

magazyn

fotowoltaika

3/2022

cena 16,50 zł (w tym 8% VAT)

ISSN 2083-070X

EP.MERSEN.COM

KO M P L E T N A O C H RO N A

I N S TA L AC J I FOTOWO LTA I C ZN YC H ,

T E R A Z Z N OW Y M Z A K R E S E M

W KŁ A D E K O R A Z G N I A ZD

B E ZP I EC ZN I KOW YC H

PROGRAM

HELIOPROTECTION®

ROZWIAZANIA DO

FOTOWOLTAIKI

Skontaktuj się z nami:

biuro.polska@mersen.com

Więcej informacji dostępne na

EP.MERSEN.COM

Mersen property

spis treści

magazyn fotowoltaika 3/2022

magazyn fotowoltaika

Instalacje Technologie Rynek

(cztery wydania w roku)

Nr 3/2022 (44) – nakład 3000 egz.

Redakcja

Agnieszka Parzych

redaktor naczelna

agnieszka.parzych@magazynfotowoltaika.pl

Mirosław Grabania

redaktor

miroslaw.grabania@magazynfotowoltaika.pl

Prenumerata

prenumerata@magazynfotowoltaika.pl

tel. 508 200 900

Reklama

reklama@magazynfotowoltaika.pl

tel. 508 200 700

Drukarnia

Digital 7

Zosi 19

Marki

Korekta

Agnieszka Brzozowska

Opracowanie graficzne

Diana Borucińska

Wydawca

ul. Niekłańska 35/1

03-924 Warszawa

tel. 508 200 700, 508 200 900

www.magazynfotowoltaika.pl

Czasopismo dostępne również

w prenumeracie u kolporterów:

KOLPORTER SA

GARMOND PRESS SA

oraz w salonach prasowych EMPIK

magazyn

magazyn

fotowoltaika

Raport

Fotowoltaika w Polsce

Wyznaczanie ceny energii na Towarowej Giełdzie Energii,

czyli jak działa mechanizm ceny krańcowej

Fotowoltaika ucieczką dla firm przed wysokimi cenami energii

10

Finansowanie

Rola dofinansowań w fotowoltaicznym boomie

12

Prawo

Konsultacje projektu ustawy o planowaniu przestrzennym

14

Technologie

Kropki kwantowe – więcej mocy z jednego fotonu

16

Agri-PV – nowy potencjał energetyczny dla upraw rolnych oraz sadów w Polsce 

18

Systemy mocowań modułów fotowoltaicznych – aspekty wyboru

20

Trendy rozwojowe i różnorodność systemów mocowania modułów fotowoltaicznych

24

Praktyka

Dynamiczna regulacja mocy biernej

26

Nowości

30

Rynek oferty

GoodWe w TOP 3 producentów falowników hybrydowych

według Wood Mackenzie w 2021 r.

32

Kehua Tech prezentuje serię domowych magazynów energii iStoragE

podczas Global Launch Online Event

34

Renac Power Residential ESS 

36

EC Group – na drodze dynamicznego rozwoju i popularyzacji energii solarnej 

38

Aktualności

Kraj

39

Świat

45

rAPOrT

magazyn fotowoltaika 3/2022

ierwsze miejsce wśród  źródeł OZE zajmuje fotowoltaika

(wykres 1), która stanowi ponad połowę całej mocy zainsta-

lowanej OZE. Na koniec lipca br. moc zainstalowana fotowol-

taiki w Polsce wyniosła 10 570 MW, co oznacza wzrost o 87%

w stosunku do lipca ub.r., kiedy wartość ta wyniosła 5643,9 MW.

Spadek liczby instalacji PV

Z danych przedstawionych przez ARE wynika, że w  lipcu

2022  r. powstało 13  281 nowych instalacji fotowoltaicznych,

o 10 800 mniej niż w czerwcu tego samego roku. Spadek dotyczy

także instalacji prosumenckich. W lipcu br. przybyło 11 504 tego

typu instalacji o łącznej mocy 116,141 MW, czyli o 10 557 mniej

niż w czerwcu br. (Tabela 1).

Od kwietnia br. obowiązuje prosumentów nowy system roz-

liczeń – netbilling. Wprowadzenie zmian wpłynęło na spowol-

nienie rozwoju w tym segmencie. Zmiany wprowadzone noweli-

zacją Ustawy o  odnawialnych źródłach energii (Ustawa z  dnia

29 października 2021 r. o  zmianie Ustawy o  odnawialnych źró-

dłach energii oraz niektórych innych ustaw) polegają na przej-

ściu z  saldowania ilościowego energii elektrycznej wprowadza-

nej do sieci elektroenergetycznej oraz pobieranej z tej sieci przez

prosumenta (w stosunku ilościowym 1 do 0,7 przy mikroinstala-

cji o  mocy większej niż 10 kW oraz w  stosunku ilościowym 1 do

0,8 przy mikroinstalacji o mocy nie większej niż 10 kW) na saldo-

wanie wartością energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dys-

trybucyjnej wobec energii elektrycznej pobranej z tej sieci przez

prosumenta.

Istota tej zmiany sprowadza się do tego, że wartość energii

elektrycznej wprowadzanej do sieci przez prosumenta jest obli-

czana w  inny sposób niż wartość energii elektrycznej pobranej

z  sieci. Ta druga wartość kalkulowana jest na podstawie warto-

ści ustalonej według hurtowej ceny giełdowej energii elektrycznej.

Jednak obecna sytuacja na rynku związana z dynamicznymi

wzrostami cen energii na rynku hurtowym korzystnie wpływa na

ekonomię nowego systemu rozliczeń.

Rekord produkcji PV

Według danych udostępnianych przez Polskie Sieci Elek-

troenergetyczne, w  dniu 7 września br. padł kolejny krajowy

rekord produkcji energii z fotowoltaiki.

Polska fotowoltaika wygenerowała w tym dniu 6711,3 MWh

energii. Poprzedni rekord wynosił 6617 MWh i miał miejsce 25

lipca br.

Fotowoltaika w Polsce

Według najnowszego raportu Agencji Rynku Energii (ARE) moc odnawialnych źródeł energii na koniec lipca br. wyniosła

20 073 MW, co stanowi około 35% mocy elektrycznej osiągalnej ze wszystkich źródeł wytwórczych.

Źródła:

1.

https://www.are.waw.pl/wydawnictwa#informacja-statystyczna-o-energii-elektrycznej

2.

https://www.pse.pl/dane-systemowe/funkcjonowanie-kse/raporty-dobowe-z-pracy-kse/generacja-zrodel-wiatrowych

3.

„PROSUMENT 2021” – dodatek do numeru 4/2021 „Magazynu Fotowoltaika”, s. 10.

Wykres 1. Moc elektryczna osiągalna w instalacjach OZE [MW]. Źródło: ARE

Tabela 2. Podstawowe informacje o prosumentach energii odnawialnej – dane za okres sprawozdawczy. Źródło: ARE

Wyszczególnienie

Energia elektryczna wprowadzona do sieci OSD

lipiec

Indeks

dynamiki

[%]

I styczeń – lipiec

Indeks

dynamiki

[%]

2021

2022

2021

2022

MWh

MWh

 Razem prosumenci energii odnawialnej

395 199,4

827 266,0

209,3

1 669 126,6

3 610 941,6

216,3

wodne

142,0

123,9

87,3

1 202,6

1 200,8

99,9

wiatrowe

15,9

21,5

134,8

59,5

101,5

170,6

fotowoltaiczne (PV)

394 952,4

826 981,3

209,4

1 667 406,1

3 608 854,9

216,4

hybrydowe

41,3

52,0

125,7

177,9

249,2

140,1

biogazowe

34,6

65,6

189,4

205,8

426,2

207,1

biomasowe

13,2

21,8

165,5

74,6

109,0

146,0

Tabela 1. Nowe instalacje odnawialnego źródła energii i jednostki kogeneracji (na podst. sprawozdań operatorów systemu elektroenergetycznego)

– dane za okres sprawozdawczy. Źródło: ARE

Wyszczególnienie

Liczba

jednostek

Moc

zainstalowana

Liczba

jednostek

Moc

zainstalowana

lipiec

styczeń – lipiec

2022

2022

szt.

MW

szt.

MW

 Razem instalacje odnawialnego źródła energii

13 287

280,24

281 868

3 083,45

wodne

13

1,53

wiatrowe

5

50,90

43

335,22

fotowoltaiczne (PV)

13 281

228,84

281 780

2 740,34

hybrydowe

1

0,01

biogazowe

1

0,50

18

6,10

biomasowe

13

0,27

Jednostki kogeneracji

1

0,08

10

31,06

www.pl.goodwe.com

GoodWeSolarEngine

GoodWeSolarEngine

TOP 3 producentów falowników hybrydowych w 2021r.

WIĘCEJ ENERGII

· Maks. sprawność do 98.2%

· Przewymiarowanie DC o 150%

· 3-fazowe niesymetryczne oddawanie energii na fazy

ELASTYCZNE ZARZĄDZANIE

· Inteligentne zarządzanie urządzeniami „SG Ready”

· Możliwość ustawienia harmonogramu ładowania magazynu energii

BEZPIECZEŃSTWO I NIEZAWODNOŚĆ

· Przełączanie na zasilanie awaryjne w standardzie UPS (poniżej 10ms)

· Zabezpieczenie przeciwprzepięciowe typu II po stronie DC

PRZYGOTUJ SWÓJ DOM NA

NOWY WYMIAR

MAGAZYNOWANIA ENERGII

3 fazowy | Falownik hybrydowy (HV)

5kW-10kW

Seria ET PLUS+

No.6

93.4%

raport

magazyn fotowoltaika 3/2022

ynek energii zorganizowano w taki sposób, aby w pierwszej

kolejności do systemu elektroenergetycznego trafiała ener-

gia produkowana przez jednostki o najniższym koszcie zmiennym

wytwarzania. To reguła tzw. merit order. Im większe zapotrzebo-

wanie na energię elektryczną, tym więcej coraz droższych jedno-

stek wytwórczych angażowanych jest do zaspokojenia potrzeb

rynku. Z kolei im mniejsze zapotrzebowanie, tym mniej jedno-

stek jest potrzebnych w eksploatacji. Właśnie dlatego – zgodnie

z zasadami rynku – prąd jest najtańszy wówczas, gdy jest najniż-

sze zapotrzebowanie na energię, a cena rośnie wraz ze wzrostem

popytu i włączaniem do systemu kolejnych elektrowni.

Giełdowa cena energii na bieżąco jest wyznaczana przez naj-

droższą jednostkę funkcjonującą w systemie, czyli przez tzw. cenę

krańcową. Energia w szczycie zapotrzebowania (ang. peak) jest

więc droższa niż poza szczytem (ang. off-peak). Elektrownie kon-

wencjonalne (węglowe i gazowe) mogą dostosowywać swoją pro-

dukcję do popytu oraz warunków rynkowych w ramach swych

technicznych możliwości. Z kolei podaż energii elektrycznej ze

źródeł odnawialnych jest zależna wyłącznie od warunków atmos-

ferycznych – kiedy zachodzi słońce lub ustaje wiatr, źródła OZE

przestają produkować prąd, więc muszą zostać zastąpione przez

elektrownie węglowe i gazowe.

Wyznaczanie ceny energii na Towarowej

Giełdzie Energii, czyli jak działa mechanizm

ceny krańcowej

Zgodnie z prawem wyprodukowana energia elektryczna powinna być sprzedawana na giełdzie energii (nie licząc ustawowych

wyjątków). Handel hurtowy odbywa się na rynku terminowym oraz spotowym, na którym ceny są wyznaczane w odniesieniu do

ceny oferowanej przez najdroższą jednostkę wytwórczą pokrywającą zapotrzebowanie w danym momencie (tzw. cenę krańcową).

Aktualna cena rynkowa ma wpływ na cenę oferowaną na rynku dnia następnego oraz w kontraktach terminowych, które już wprost

przekładają się na ceny oferowane przez sprzedawców energii elektrycznej firmom, samorządom i instytucjom.

Przykład 2 – mała produkcja z OZE, małe zużycie

Niedziela, 28 sierpnia 2022 r., godz. 6.00

Przykład 1 – mała produkcja z OZE, duże zużycie

Środa, 17 sierpnia 2022 r., godz. 21.00

raport

magazyn fotowoltaika 3/2022

Najtańszymi jednostkami wytwarzającymi energię elek-

tryczną na polskim rynku są odnawialne źródła energii. Koszt

inwestycji w  ich przypadku jest relatywnie wysoki, jednak sam

koszt zmienny produkcji energii pozostaje najniższy. Droższe

w zestawieniu są jednostki zasilane węglem brunatnym i kamien-

nym, elektrownie szczytowo-pompowe, które pełnią również

funkcję magazynów energii, oraz jednostki gazowe, których średni

koszt wytworzenia jest obecnie najwyższy. Na wysokie koszty

produkcji energii z węgla kamiennego i gazu wpływają zarówno

rekordowo wysokie ceny tych surowców, jak i koszty zakupu praw

do emisji dwutlenku węgla w systemie EU ETS.

Dzięki mechanizmowi tzw. ceny krańcowej w całej Unii Euro-

pejskiej promowane są odnawialne źródła energii, które – choć

ich funkcjonowanie uzależnione jest od  sprzyjających warun-

ków atmosferycznych – stają się bardziej opłacalną inwestycją.

Na opłacalności zyskuje również energia jądrowa, mimo kosztów

związanych z inwestycją w tę technologię. Uwzględnienie w sys-

temie kosztów wytworzenia najdroższych jednostek sprawia rów-

nież, że ich funkcjonowanie pozostaje rentowne i nie jest zagro-

żone. To kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycz-

nego, dopóki elektrownie węglowe nie zostaną zastąpione przez

elektrownie jądrowe i źródła odnawialne.

Co wpływa na ceny

To, na jakim poziomie ukształtuje się cena krańcowa, zależne

jest przede wszystkim od dwóch czynników:

––

popytu na energię, czyli aktualnego zapotrzebowania rynku

– gospodarstw domowych, firm, instytucji – im więcej ener-

gii zużywamy, tym droższa jednostka wytwórcza wyznacza

jej cenę;

––

podaży energii z  najtańszych źródeł – im większą część

zapotrzebowania pokryją OZE i najbardziej efektywne elek-

trownie węglowe, tym mniej droższych jednostek wchodzi

do systemu i tym niższa jest cena energii na rynku.

Niska produkcja energii ze źródeł odnawialnych (tylko

711 MW) spowodowana warunkami atmosferycznymi i porą dnia

oraz wysokie zapotrzebowanie na energię elektryczną na pozio-

mie 22 837 MW sprawiło, że cenę energii wyznaczały jednostki

gazowe i wyniosła ona 3240,03 zł/MWh.

Niska produkcja energii ze źródeł odnawialnych (tylko

513  MW) przy jednoczesnym małym, spowodowanym wcze-

sną porą dnia zapotrzebowaniu na poziomie 13717 MW spra-

wiły, że cenę energii wyznaczały jednostki węglowe i wynosiła ona

1454,62 zł/MWh. Tym samym cena była dwa razy niższa niż

w przykładzie 1. Warto zauważyć, że zwiększenie zapotrzebowa-

nia o 1000 MW spowodowałoby skokowy wzrost ceny do ponad 

2000 zł/MWh.

Przy dużym zużyciu energii (23  116 MW) i  wysokiej pro-

dukcji energii ze źródeł odnawialnych na poziomie 7395 MW

cenę energii wyznaczały jednostki węglowe i  wynosiła ona

780,93 zł/MWh. Gdyby przy takiej samej produkcji ener-

gii z  OZE jej zużycie było takie, jak w  przykładzie 2, a  więc

o 10 000 MW niższe, to cena energii na giełdzie kształtowałaby się

na poziomie kilkunastu złotych za MWh.

Stosunkowo duża ilość energii produkowanej przez OZE

(3916 MW) oraz dość niskie zużycie w  niedzielny poranek

(13 857 MW) spowodowały, że cenę wyznaczały jednostki zasi-

lane węglem brunatnym. Dzięki temu kształtowała się ona na

stosunkowo niskim poziomie zaledwie 487,05 zł/MWh. To

ponad sześciokrotnie mniej niż w przykładzie 1, w którym pro-

dukcja z OZE była znacznie niższa, a zużycie energii dużo wyższe.

Źródło: Polski Komitet Energii Elektrycznej

Przykład 3 – duża produkcja z OZE, duże zużycie

Piątek, 19 sierpnia 2022 r., godz. 14.00

Przykład 4 – duża produkcja z OZE, małe zużycie

Niedziela, 10 lipca 2022 r., godz. 8.00

rAPOrT

10

magazyn fotowoltaika 3/2022

Drogie surowce napędzają

wzrosty cen energii elektrycznej

W ostatnim czasie sektor energetyczny

przykuwa uwagę niemal każdego, a skutki

zachodzących w  nim zmian odczuwalne

są dla wszystkich. Najpierw gospodarczy

szok wywołany pandemią koronawirusa

i późniejszym lockdownem, który zaburzył

światowe łańcuchy dostaw. Dynamiczne

ożywienie światowego handlu w  krótkim

czasie wywołało nagły wzrost popytu na

surowce energetyczne. Jeszcze w  marcu

2020 r. tona węgla kosztowała 34 dol., pod-

czas gdy w połowie września 2022 r. było

to już 330 dol.

Drogi węgiel jest dużym problemem

dla polskiej energetyki. Pomimo wzrostu

nowych mocy wytwórczych z OZE, wciąż

70% energii elektrycznej w Polsce powstaje

na skutek spalania tego surowca. Trwająca

od lutego wojna w Ukrainie tylko pogor-

szyła trudną sytuację. W  ramach sank-

cji nałożonych na Kreml, wiosną polski

rząd zdecydował się wprowadzić embargo

na dostawy węgla z Rosji i Białorusi, czyli

kluczowych importerów.

Zależność od węgla sprawia, że polska

gospodarka jest wyjątkowo wrażliwa na

wysokość ceny uprawnień do emisji dwu-

tlenku węgla. Również i ona bije rekordy.

Jeszcze na początku 2020 r. za wyemitowa-

nie 1000 kg CO2 trzeba było zapłacić ok.

25 euro, dziś jest to już 90 euro. Między

innymi z tego powodu produkcja 1 MWh

energii elektrycznej w Polsce jest trzykrot-

nie droższa od średniej w Unii Europejskiej.

Oczywiście, środki pozyskane z tych trans-

akcji trafi ają do polskiego budżetu i wspie-

rają transformację energetyczną, jednak

efekty tej polityki zaprocentują w przyszło-

ści, i to przy rozważnych działaniach przy-

szłych rządów.

Przedsiębiorcy ucierpieli jako

pierwsi

Nałożenie się tylu niekorzystnych

czynników nie może pozostać bez wpływu

na wysokość rachunków odbiorców indy-

widualnych. Przedsmakiem nadchodzą-

cego kryzysu były styczniowe wzrosty

cen energii elektrycznej o 24%. Wszystko

wskazuje na to, że najbliższe miesiące

będą jeszcze trudniejsze. Spółki obrotu już

w lipcu złożyły wnioski do prezesa URE

o zmiany cen taryf na rok 2023. Według

nieofi cjalnych informacji można spodzie-

wać się wzrostów nawet o 180%.

Urząd  Regulacji Energetyki musi

wyrazić zgodę na podwyżki dla odbior-

ców objętych taryfą G. Jego jurysdyk-

cja nie sięga jednak przedsiębiorców, któ-

rzy rozliczani są wg taryfy C. To dlatego

od  1 września klienci biznesowi spółki

Tauron za 1 kWh płacą już 2,18 zł i jest

to aż o 77 groszy więcej niż w lipcu. Jest

to już siódma podwyżka od  początku

roku. Jeszcze dziewięć miesięcy temu za

1 kWh trzeba było zapłacić 37 groszy.

Operatorzy systemu dystrybucyjnego

nie mają dużego pola manewru, ponieważ

kupno energii elektrycznej na Towarowej

Giełdzie Energii jeszcze nigdy nie było

tak kosztowne. W sierpniu 2021 r. średnia

cena 1 MWh wynosiła 383 zł, rok później

było to już 1390 zł/MWh.

Z  tego powodu w  Polsce systema-

tycznie pogarszają się nastroje właścicieli

fi rm. Według badań Związku Przedsię-

biorców i Pracodawców, są one najniższe

od ponad dekady. Większość przedstawi-

cieli sektora nie wierzy, aby w najbliższych

miesiącach ceny energii miałyby spaść,

wyhamowując tym samym dynamiczny

wzrost infl acji. Dlatego mali i średni przed-

siębiorcy zaczęli szukać sposobów na ogra-

niczenie rosnących kosztów prowadzenia

swojej działalności.

– Jednym z rozwiązań powstrzymujących

olbrzymi koszt energii elektrycznej, szczególnie

Fotowoltaika ucieczką dla firm

przed wysokimi cenami energii

Kryzys energetyczny, który wkrótce uderzy w odbiorców indywidualnych, dotarł już do przedsiębiorców.

Cena energii w taryfi e C przekracza już 2 zł za kilowatogodzinę [kWh], co spędza sen z powiek właścicie-

lom fi rm. Czy rozwiązaniem może być montaż instalacji PV?

Źródło: tge.pl/dane-statystyczne

Konrad Pytka,

Soltec sp. z o.o. sp.k.

rAPOrT

11

magazyn fotowoltaika 3/2022

dla małego i średniego biznesu, jest zwrócenie

uwagi inwestycyjnej w stronę instalacji fotowol-

taicznej, która gwarantuje stabilność ceny ener-

gii dla przedsiębiorstwa. Nawet jeżeli instala-

cja PV miałaby pokryć tylko w części zasilanie

fi rmy, to i tak stanowi to poważne oszczędno-

ści dla przedsiębiorcy. W takim modelu zaopa-

trywania własnego biznesu w  energię elek-

tryczną dodatkowym elementem polepszają-

cym ogólną rentowność inwestycji są maga-

zyny energii elektrycznej, które zwiększą auto-

konsumpcję własnej energii PV w przypadku

nadprodukcji. Mogą stanowić również cie-

kawy model uzyskiwania dodatkowych przy-

chodów z arbitrażu cenowego, a nawet rynku

mocy przy odpowiedniej skali magazynu ener-

gii – uważa Krzysztof Bukała, project mana-

ger ds. magazynów energii w Soltec.

Liczby przemawiają za

fotowoltaiką

Coraz więcej właścicieli fi rm decy-

duje się na inwestycje w  instalacje PV.

Pomimo obaw części komentatorów zwią-

zanych z niedawną zmianą systemu rozli-

czania prosumentów, pozyskiwanie energii

ze Słońca wciąż pozostaje wyjątkowo atrak-

cyjnym sposobem na zredukowanie kosz-

tów prowadzenia swojej fi rmy.

Dowodem podtrzymującym powyższą

tezę jest symulacja produkcji z  instalacji

PV o mocy 40 kWp wykonana z użyciem

programu PVSol. Do celów obliczenio-

wych przyjęto założenia, według których

80 modułów Trina Solar Vertex o  mocy

500 W zostało zamontowanych pod kątem

15° na dachu płaskim o  orientacji połu-

dniowej. Energia elektryczna prądu sta-

łego jest konwertowana na energię prądu

przemiennego za pomocą falownika Sofar-

Solar 36000TL.

Instalacje biznesowe cechują się wyso-

kim poziomem autokonsumpcji, dla-

tego w założeniach przyjęto, że produkcja

z  instalacji PV pokryje 54% zapotrzebo-

wania na energię. Według obliczeń, wspo-

mniane komponenty rocznie wyprodu-

kują 42  364  kWh. 21  637 kWh zostanie

skonsumowana na bieżące potrzeby, pozo-

stałe 20  728 kWh sprzedane do zakładu

energetycznego.

Na stronie fi rmy Soltec każdy może

skorzystać z  bezpłatnego kalkulatora

opłacalności PV. Jest to narzędzie, które

pozwala na oszacowanie stopy zwrotu

z  inwestycji zarówno w  instalacje dla

odbiorców indywidualnych, jak i  fi rm.

Przy obecnych cenach komponentów PV

koszt budowy wyżej wymienionej instala-

cji wyniósłby ok. 165 tys. zł. Przy założe-

niu, że montaż zostanie przeprowadzony

w fi rmie o rocznej konsumpcji 30 MWh,

inwestor może liczyć na zwrot ze swojej

instalacji po 5 latach od montażu.

W założeniach obliczeniowych przy-

jęto, że cena energii elektrycznej dla fi rm

będzie rosła średnio w tempie 7,1% rocznie.

Z uwagi na obecną sytuację rynkową, jest

to bardzo ostrożne założenie. Według pro-

gnoz do końca 2024 r., podwyżki cen ener-

gii elektrycznej doprowadzą do przyspie-

szenia okresu zwrotu do 3,5–4 lat.

Instalacje biznesowe napędzają

branżę PV

Na rodzące się zapotrzebowanie na

fotowoltaiczne rozwiązania biznesowe jest

już gotowa fi rma Soltec:

– Nie tylko dostarczamy sprawdzone

komponenty dla inwestycji o różnej skali, ale

także posiadamy rozbudowany dział projek-

towy oraz dział magazynów energii. Nasze

16-letnie doświadczenie w  branży PV spra-

wia, że jesteśmy w  stanie przygotować pro-

jekt instalacji wraz z  doborem niezbędnych

zabezpieczeń zarówno dla małych fi rm, jak

i  dużych przedsiębiorstw. Soltec doradza

swoim klientom w  doborze rozwiązań oraz

oferuje przygotowanie dokumentacji niezbęd-

nej w  czasie formalnego przeprowadzenia

procesu inwestycyjnego – komentuje Robert

Kowalczyk, dyrektor techniczny w Soltec.

Atrakcyjne perspektywy inwestycyjne

powodują wzrost zainteresowania foto-

woltaiką pośród  przedsiębiorców, który

jest już zauważalny w  branży PV. Firma

Appeco, partner biznesowy Soltec, który

zajmuje się montażami instalacji domo-

wych i przemysłowych, także dostrzega tę

tendencję.

– Od  kilku miesięcy wielu przedsiębior-

ców zaczęło szukać odpowiedzi na coraz

dynamiczniejsze podwyżki cen energii elek-

trycznej. W obecnej sytuacji fotowoltaika staje

się coraz lepszym sposobem na redukcję kosz-

tów prowadzenia fi rmy. Dlatego w  ostatnim

czasie otrzymujemy ogromną liczbę zapy-

tań zarówno na temat mikroinstalacji do

50 kW, jak i  większych instalacji przemy-

słowych o mocy do 1 MW – mówi Maciej

Jeziorski z fi rmy Appeco.

Magazyny energii – większe

bezpieczeństwo dla firm

Potencjalny

kryzys

energetyczny

i chęć zwiększenia bezpieczeństwa swojej

fi rmy skłania również część przedsiębior-

ców do inwestycji w magazyny energii oraz

zakupu pompy ciepła.

Argument bezpieczeństwa przema-

wia do wyobraźni wielu przedsiębior-

ców. Posiadanie własnych modułów bate-

rii akumulatorowych wraz z  falownikiem

hybrydowym pozwala ochronić fi rmę

przed  skutkami zaniku napięcia z  sieci

elektroenergetycznej.

– Wbudowany system UPS przełączy się

w tryb zasilania awaryjnego w przeciągu 10

milisekund. W tak krótkim czasie urządzenia

elektryczne nie odnotują spadku napięcia i nie

zaprzestaną swojej pracy, jeżeli nie w  skali

całej fi rmy, to przynajmniej w jej najistotniej-

szych działach lub pomieszczeniach. To szcze-

gólnie istotna zaleta, zwłaszcza dla fi rm, dla

których podobne sytuacje oznaczałyby zna-

czące straty fi nansowe – dodaje Krzysztof

Bukała.

Bez wątpienia nadchodzące miesiące

nie będą łatwe dla osób prowadzących

działalność gospodarczą. Jednak odpo-

wiednie inwestycje i rozpoczęcie produk-

cji własnej energii elektrycznej zagwa-

rantuje oszczędności, które z  pewno-

ścią częściowo uchronią przedsiębiorców

przed wzrostem cen energii.

Źródło: Kalkulator opłacalności Soltec

FInAnSOWAnIe

12

magazyn fotowoltaika 3/2022

Programy dofinansowywane

przez UE

Regionalne

programy

operacyjne

(RPO) i Program Operacyjny Infrastruk-

tura i Środowisko (POIiŚ) na lata 2014–

2020 to programy dofi nansowywane

z  Funduszy Europejskich realizowane na

skalę odpowiednio regionalną i  krajową.

Część budżetu przeznaczana jest na wspar-

cie technologii odnawialnych źródeł ener-

gii i  poprawę ich udziału w  miksie ener-

getycznym Polski. Do końca 2021 r. pod-

pisano ponad  2800 umów dotyczących

projektów związanych z  energetyką sło-

neczną, które stanowiły aż 92% wszystkich

realizowanych projektów w zakresie OZE.

Według danych otrzymanych od  Mini-

sterstwa Funduszy i  Polityki Regional-

nej (MFiPR), w  ramach programów

RPO i POIiŚ całkowite nakłady inwesty-

cyjne instalacji słonecznych przekroczyły

7 mld  zł, z  czego łączna kwota dofi nan-

sowania tych projektów ze środków Unii

Europejskiej wyniosła ponad 4,27 mld zł

(wykres 1).

W ramach ww. konkursów, na koniec

2021  r. szacowana całkowita zdolność

wytwarzania energii elektrycznej przez

nowe

mikroinstalacje

przekroczyła

1,2 GW. Jest to wartość docelowa, ponie-

waż jeszcze nie wszystkie projekty zostały

zrealizowane (wykres 2).

Województwem otrzymującym naj-

więcej dofi nansowań pozostaje od  lat

woj. lubelskie. Region ten ma najkorzyst-

niejsze warunki nasłonecznienia w  Pol-

sce, co oznacza, że dociera do niego naj-

więcej energii promieniowania słonecz-

nego w ciągu roku. Łączny koszt instala-

cji fi nansowanych w ramach Regionalnego

Programu Operacyjnego Województwa

Lubelskiego na lata 2014–2020 wynosił

1,67 mld zł na koniec 2021 r. Jest to dwa

razy więcej niż woj. podkarpackie, które

znalazło się na drugim miejscu. Całko-

wita moc zainstalowana w woj. lubelskim

wynosiła 238 MW – również znacznie

więcej niż w pozostałych województwach.

Przeprowadzono również analizę pro-

jektów energetyki słonecznej pod  wzglę-

dem struktury benefi cjentów. Większość

dofi nansowań w  skali kraju otrzymują

gminne wspólnoty samorządowe (63%),

znacznie mniej mikro- lub małe (18%)

i  średnie lub duże (10%) przedsiębior-

stwa. Wyróżniono jeszcze stowarzysze-

nia (4%), związki wyznaniowe (0,2%)

oraz inne podmioty (4%), do których zali-

czane są m.in. fundacje, wspólnoty miesz-

kaniowe, uczelnie i banki (wykres 3).

Wsparcie na skalę regionalną w ramach

RPO w  większości województw otrzy-

mały głównie gminy. Wyjątek stanowią

woj. warmińsko-mazurskie, zachodniopo-

morskie i  lubuskie, gdzie większość fun-

duszy przeznaczono na małe przedsię-

biorstwa. Województwa pomorskie i dol-

nośląskie także się wyróżniają, ponieważ

w każdym z nich jeden bank otrzymał aż

po 50 mln zł. W ramach POIiŚ, będącego

Rola dofinansowań w fotowoltaicznym

boomie

Programy dofi nansowujące mikroinstalacje pełnią kluczową rolę we wzroście popularności energetyki słonecznej w Polsce. Inwe-

stujący w takie technologie mogli uzyskać wsparcie m.in. w 2010 r. od Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej (NFOŚiGW), w latach 2013–2015 poprzez pierwszy program dla prosumentów oraz w 2018 r. w programie „Czyste Powie-

trze” w celu termomodernizacji i poprawy efektywności energetycznej budynków użytkowych.

Wykres 1. Dofi nansowanie projektów w ramach programów RPO i POIiŚ w poszczególnych województwach, dane: MFiPR, opracowanie IEO

Wykres 2. Moce zainstalowane w instalacjach słonecznych w ramach programów RPO i POIiŚ w poszczególnych województwach (stan na 31 grud-

nia 2021 r.), dane: MFiPR, opracowanie IEO

FInAnSOWAnIe

13

magazyn fotowoltaika 3/2022

programem na skalę krajową, dofi nan-

sowano dwa projekty instalacji fotowol-

taicznych dla dużych przedsiębiorstw –

Przedsiębiorstwo Wodociągów i  Kanali-

zacji (woj. wielkopolskie) oraz TAURON

Wytwarzanie (woj. śląskie).

„Mój Prąd”

„Mój Prąd” to program fundo-

wany przez NFOŚiGW, który dofi nan-

sowuje mikroinstalacje. Od  rozpoczę-

cia I naboru w  2019  r. do maja 2022  r.

zapewnił indywidualnym prosumentom

wsparcie w wysokości 1,44 mld zł. Znacz-

nie przyczynił się do wzrostu udziału sek-

tora prosumenckiego na polskim rynku

– w 2021 r. prosumenci stanowili niemal

80% pod  względem mocy zainstalowa-

nej w fotowoltaice. Całkowita kwota dofi -

nansowania w ramach konkursów w trzech

pierwszych naborach programu „Mój Prąd”

wyniosła ok. 17,5% sumy nakładów inwe-

stycyjnych projektów, natomiast całkowita

kwota dofi nansowania przez UE w ramach

konkursów RPO i POIiŚ na koniec 2021 r.

– ok. 60,8%. Oznacza to, że pojedynczy

projekt nowej instalacji słonecznej może

być w większej części refundowany z Fun-

duszy Europejskich (Tabela 1).

Od  kilku lat, szczególnie od  2019  r.,

w  którym zaimplementowano program

„Mój Prąd”, w Polsce odnotowuje się coraz

większy roczny przyrost mocy zainsta-

lowanej w  fotowoltaice. Dzięki dofi nan-

sowaniom, mikroinstalacje PV stały się

powszechnie akceptowane oraz dostępne

dla części społeczeństwa, dla której bez

nich byłyby nieopłacalne.

Z wykresu 4 wynika, że część prosu-

mentów zainwestowała w  fotowoltaikę,

nie korzystając ze wsparcia programów

dofi nansowujących. Powodem tego może

być to, że niektóre fi rmy prawdopodobnie

zdecydowały się na użytkowanie technolo-

gii energetyki słonecznej w celu zabezpie-

czenia się przed rosnącymi cenami energii

elektrycznej.

Nowe programy

Z końcem 2023 r. zakończy się obecna

edycja dofi nansowań z  Funduszy Euro-

pejskich. Nadchodząca edycja POIiS na

lata 2021–2027, zwana FEnIKS (Fundu-

sze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat,

Środowisko), będzie wspierać obniżenie

emisyjności gospodarki i  poprawę funk-

cjonowania sieci elektroenergetycznych,

która jest konieczna przy zniesieniu ogra-

niczeń dostępu mikroinstalacji do sieci.

Z  kolei najnowsza, czwarta odsłona pro-

gramu „Mój Prąd”, z budżetem 350 mln zł,

wprowadziła dotacje do magazynów ener-

gii cieplnej i elektrycznej, które umożliwią

zużycie wyprodukowanej przez mikro-

instalacje energii w  czasie największego

zapotrzebowania. Dzięki temu prosu-

menci zbliżą się do wykorzystania poten-

cjału tkwiącego w odnawialnych źródłach

energii oraz zyskają większą niezależność

od gazu i paliw stałych.

Źródło: dodatek do raportu „Rynek fotowoltaiki

w Polsce 2022”, IEO

Tabela 1. Zestawienie rezultatów programów RPO i POIiŚ z programem „Mój Prąd”

RPO i POIiŚ na lata 2014–2020 (stan na grudzień 2021 r.)

Program „Mój Prąd” od 2019 (stan na maj 2022 r.)

Całkowita moc zainstalowana

1261,21 MW

1706,37 MW

Całkowita liczba podpisanych umów

2837

296 250

Całkowite nakłady inwestycyjne

7,02 mld zł

8,22 mld zł*

Łączna kwota dofi nansowania

4,27 mld zł

1,44 mld zł

* oszacowane na podstawie badań rynku PV przeprowadzonych przez IEO dot. cen instalacji PV o mocy 5 kW

Wykres 3. Struktura benefi cjentów, którzy otrzymali dofi nansowanie z UE w ramach programów RPO i POIiŚ w poszczególnych województwach

(stan na 31 grudnia 2021 r.), dane: MFiPR, opracowanie IEO

Wykres 4. Roczny przyrost mocy zainstalowanej w mikroinstalacjach fotowoltaicznych w Polsce, dane: „Rynek fotowoltaiki w Polsce”, IEO

PrAWO

14

magazyn fotowoltaika 3/2022

łówną uwagą zgłaszaną przez branżę były obawy o konse-

kwencje, jakie spowoduje przewidziany w projekcie obo-

wiązek lokalizowania farm PV powyżej 1 MW wyłącznie na

podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzen-

nego. Wygląda na to, że ta kwestia znalazła zrozumienie u usta-

wodawcy.

– Na bieżąco obserwujemy rozwój branży fotowoltaicznej

oraz wpływ przepisów dotyczących planowania przestrzennego na

możliwość rozmieszczenia obiektów pozyskujących energię ze źró-

deł odnawialnych. Dokumenty planistyczne muszą być tworzone

z uwzględnieniem ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju;

powinny też uwzględniać opinię lokalnej społeczności. Takie działa-

nie sprawi, że będziemy w przyjazny sposób rozwijali OZE, jedno-

cześnie promując korzyści, jakie instalacje OZE przynoszą – wyja-

śnia w komentarzu na stronie Ministerstwa Rozwoju i Techno-

logii (MRiT) wiceminister Piotr Uściński.

Konsultacje projektu ustawy o planowaniu

przestrzennym

– Udało się wypracować rozwiązania, które pozwolą zachować ciągłość inwestycji w fotowoltaikę. To bardzo dobra wiadomość

zarówno dla branży, fi rm tworzących krajowy łańcuch dostaw, jak i, oczywiście, dla odbiorców energii elektrycznej – poinformowała

Ewa Magiera, prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Fotowoltaiki.

PrAWO

Do końca 2025 r. na dotychczasowych zasadach

Projekt ustawy zakłada obowiązek lokalizowania OZE

w planie miejscowym od 1 stycznia 2026 r. Do końca roku 2025

(ewentualnie do momentu uchwalenia planu ogólnego w danej

gminie, o ile nastąpi to wcześniej niż przed końcem roku 2025)

obowiązywać ma dotychczasowy system, czyli możliwe będzie

wydawanie decyzji o warunkach zabudowy (WZ) dla instalacji

fotowoltaicznych – o co zabiegała branża.

Na gminach będzie ciążył obowiązek uchwalenia planów

ogólnych do końca roku 2025. Brak dopełnienia tego obo-

wiązku uniemożliwi im uchwalenie planów miejscowych

i  wydania jakiejkolwiek decyzji WZ, począwszy od  1 stycz-

nia 2026  r. Dotyczyć to będzie nie tylko inwestycji w  OZE,

ale także budownictwa mieszkaniowego i  innych inwestycji

gminnych. W ocenie Ministerstwa Rozwoju i Technologii taka

groźba zmobilizuje gminy do uchwalania planów ogólnych.

– Najważniejsze jest to, że uniknęliśmy paraliżu inwestycyj-

nego. Uchwalanie planów lokalnych w roku wyborczym, jak począt-

kowo zakładano, byłoby praktycznie niemożliwe. Dzięki zapisa-

nym rozwiązaniom realizacja inwestycji w OZE nie będzie zagro-

żona. Ważne dla nas jest też to, że decydujące znaczenie ma wszczę-

cie procedury o wydanie WZ, a nie jej uzyskanie – komentuje Ewa

Magiera.

Gmina będzie musiała procedować wnioski złożone przed 

1 stycznia 2026 r, a decyzje wydane na podstawie WZ nie będą

ograniczone w czasie. Resort odstąpił od pierwotnego zamiaru

ograniczonego obowiązywania decyzji o warunkach zabudowy.

Bardzo ważną zmianą, która porządkuje obecny stan prawny,

jest doprecyzowanie przepisów tak, by umożliwić wydawanie

decyzji WZ dla farm PV w sytuacji niezgodności ze studium

uwarunkowań i  kierunków zagospodarowania przestrzennego

gminy. Ta kwestia jest obecnie przedmiotem licznych sporów

prawnych między inwestorami a gminami.

Uproszczone procedury dla OZE

Projekt zakłada też wprowadzenie uproszczonej proce-

dury uchwalania / zmiany planu miejscowego dla OZE – obej-

mującego wyłącznie teren tej inwestycji. Od momentu wejścia

w życie ustawy inwestor może wszcząć procedurę o uchwale-

nie tzw. zintegrowanego planu inwestycyjnego (ZPI) dla terenu

projektowanej farmy PV, także wówczas, gdy studium uwarun-

kowań nie będzie przewidywać OZE w danej lokalizacji. Pro-

jekt zakłada taką możliwość również dla dużych farm słonecz-

nych. Podpisanie w tej sprawie umowy urbanistycznej z gminą

umożliwi inwestorowi partycypowanie w kosztach sporządze-

nia ZPI.

Takie rozwiązania to dobra wiadomość dla lokalnych przed-

siębiorstw z branży konstrukcyjnej, dla których produkcja na

rzecz branży PV stanowi coraz istotniejszy fragment biznesu.

Ostateczny projekt ustawy powinien pojawić się na stro-

nie Rządowego Centrum Legislacyjnego do końca września.

Według założeń rządu, ma on wejść w życie 1 stycznia 2023 r.

Źródło: Polskie Stowarzyszenie Fotowoltaiki

Praca w EWS:

www.photovoltaics.pl/jobs

Śledź EWS również na

+48 22 2630909

info@photovoltaics.pl

www.photovoltaics.pl

EWS GmbH & Co. KG

Am Bahnhof 20

24983 Handewitt/Niemcy

Praca w EW

Wypróbuj teraz! Kup teraz!

www.photovoltaics.pl/quickshop

Cena/moc

Wydajność

Odporność na temperaturę

Stabilność fizyczna

Gwarancje

Nieistotne

Ważne

Zindywidualizowane

zalecenia

75

60

55

45

30

15

Rozwój zapasów

dzisiaj

30 dni

60 dni

90 dni

120 dni

150 dni

180 dni

Dostępność w czasie

■ Najlepsze produkty

■ Atrakcyjne ceny

■ Znakomita obsługa

16

magazyn fotowoltaika 3/2022

technologie

iewielki rozmiar kryształu działa jak pudełko kwantowe

i zamyka elektrony i dziury w objętości mniejszej niż odpo-

wiedni promień ekscytonu Bohra (promień orbity elektronu

w  atomie wodoru). Im mniejsza kropka, tym większa energia

uwięzienia i  wyższa energia fotonów, które są pochłaniane lub

emitowane.

Światło pojawia się w pakietach energii znanych jako fotony.

Kiedy półprzewodnik pochłania foton, energia elektromagne-

tyczna jest przenoszona na ujemnie naładowany elektron i jego

dodatnio naładowany odpowiednik, zwany dziurą. Pole elek-

tryczne może transportować te cząstki w  przeciwnych kierun-

kach, umożliwiając w ten sposób przepływ prądu. To jest podsta-

wowa operacja ogniwa słonecznego. Może wydawać się to pro-

ste, ale optymalizacja wydajności kwantowej lub uzyskanie jak

największej liczby par elektron-dziura z nadchodzących fotonów

było od dawna celem prac wielu zespołów naukowców.

Kropki kwantowe w fotowoltaice

Atrakcyjność wykorzystania kropek kwantowych do pro-

dukcji ogniw słonecznych wynika z  kilku zalet w  porównaniu

z innymi technologiami ogniw: kropki te mogą być wytwarzane

w energooszczędnym procesie w temperaturze pokojowej; mogą

być wykonane z obfitych, niedrogich materiałów, które nie wyma-

gają intensywnego oczyszczania tak jak w  przypadku krzemu;

mogą być umieszczane na różnych niedrogich, także elastycznych

podłożach takich jak lekkie tworzywa sztuczne lub folie.

Perowskity

Termin perowskit odnosi się do minerału tlenku wapniowo-

-tytanowego o  wzorze chemicznym CaTiO3. Terminy „perow-

skit” i „struktura perowskitu” są często używane tak, jakby były

wymienne, podczas gdy w  rzeczywistości prawdziwy perow-

skit (minerał występujący w naturze) składa się z wapnia, tytanu

i tlenu w postaci CaTiO3, a struktura perowskitu to wszystko, co

ma ogólną formę ABX3 i taką samą strukturę krystalograficzną

jak perowskit (minerał). W strukturze perowskitu A i B to dwa

kationy o  bardzo różnych rozmiarach, a  X jest anionem, który

łączy się z obydwoma. Gustav Rose odkrył perowskit na rosyj-

skim Uralu w 1839 r. i nazwał go na cześć rosyjskiego mineraloga

Lwa Perowskiego (1792–1856). W tej strukturze można osadzić

wiele różnych kationów, co umożliwia opracowywanie różnorod-

nych materiałów inżynierskich.

Jak materiały perowskitowe odnoszą się do

przemysłu kropek kwantowych?

Kropki kwantowe perowskitu to półprzewodnikowe nano-

kryształy. Obecnie opracowywana jest nowa klasa kropek kwan-

towych, oparta na półprzewodnikowych materiałach (struktu-

rach) perowskitowych. Gdy rozmiar kryształów halogenkowych

perowskitu zmniejsza się i  osiąga skalę nanometrów, zaczynają

one wykazywać kwantowe ograniczenie i fotoluminescencję. Te

nanokryształy (kropki kwantowe) mają wyjątkową wydajność

fotoluminescencyjną – do 100% (wydajność kwantowa fotolumi-

nescencji lub PLQY cząsteczki lub materiału jest definiowana jako

ułamek liczby wyemitowanych fotonów do liczby zaabsorbowa-

nych fotonów).

Konwersja światła na moc w nanocząsteczkach

Dzięki syntezie materiału półprzewodnikowego zawierają-

cego nanocząsteczki na bazie cyny – kropki kwantowe – między-

narodowy zespół naukowców z Zakładu Fizyki Stosowanej Poli-

techniki w Hongkongu osiągnął imponującą konwersję światła na

moc. Nanomateriały oferują sposób na uzyskanie wielu ładunków

elektrycznych z każdego fotonu zaabsorbowanego przez ogniwo

słoneczne. Drobne kryształy – kropki kwantowe – umożliwiły

międzynarodowemu zespołowi osiągnięcie wydajności kwanto-

wej przekraczającej 100% konwersji fotoprądu generowanego

Kropki kwantowe – więcej mocy

z jednego fotonu

Kropki kwantowe (QD) to stworzone przez człowieka kryształy w nanoskali. Kropka kwantowa (QD) lub półprzewodnikowy nano-

kryształ (NC) to pojedynczy kryształ materiału półprzewodnikowego o średnicy zaledwie kilku nanometrów. Gdy pada na niego

światło – foton – następuje wzbudzenie.

Kropki kwantowe - nanocząsteczki na bazie cyny

© 2022 KAUST; Heno Hwang

17

magazyn fotowoltaika 3/2022

TeCHnOLOGIe

w  hybrydowym nieorganiczno-organicznym półprzewodniku.

Kropki kwantowe (QD) to półprzewodnikowe nanocząsteczki

o rozmiarze mniejszym niż 10 nm.

Nanomateriały

Perowskity są ekscytującymi półprzewodnikami do zastoso-

wań związanych z pozyskiwaniem światła i już wykazały imponu-

jące osiągi w ogniwach słonecznych. Poprawa wydajności konwer-

sji światła jest jednak konieczna, aby wprowadzić tę technologię

na szerszy rynek. Jedną z przyczyn nieefektywności jest to, że jeśli

foton ma więcej energii, niż potrzeba do wytworzenia pary elek-

tron-dziura, nadwyżka energii jest zwykle tracona w postaci cie-

pła. Rozwiązaniem są nanomateriały. Małe cząstki, takie jak nano-

kryształy lub kropki kwantowe, mogą przekształcać wysokoener-

getyczne fotony w więcej niż jedną parę elektron-dziura.

Jun Yin i  Omar Mohammed  z KA UST z  Yifanem Che-

nem i Mingjie Li z Hong Kong Polytechnic University i zespo-

łem zademonstrowali generację MEG (generowanie więcej niż

jednego ekscytonu z  absorpcji pojedynczego fotonu) ekscyto-

nów (kwazicząsteczek powstałych w wyniku korelacji elektronu

i dziury pod wpływem siły Coulomba) w nanokryształach perow-

skitu z halogenku cyny i ołowiu. – Wykazaliśmy wydajność kwan-

tową fotoprądu przekraczającą 100% konwersji, wykorzystując MEG

w urządzeniach nanokrystalicznych perowskitu – mówi Yin.

Chen, Yin i zespół zsyntetyzowali materiał półprzewodnikowy

złożony z maleńkich cząstek perowskitu formamidyniowo-cyno-

-jodkowo-ołowiowego – wykonany z niewielkich ilości cyny – osa-

dzony w cząsteczce FAPbI3. Zespół uważa, że wprowadzenie cyny

pomaga spowolnić chłodzenie. – Będziemy w stanie dalej zoptymali-

zować nanokryształ perowskitu, zmieniając jego skład, aby uzyskać wyż-

szą wydajność MEG i poprawić konwersję światła na moc – mówi Yin.

Opracowanie: Mirosław Grabania

Żródła: KAUST Discovery, Nano Werk, Ossila.

Kropki kwantowe

© 2022 Ossila

18

technologie

magazyn fotowoltaika 3/2022

Dlaczego ten rodzaj wytwarzania energii ze

Słońca zasługuje na szczególną uwagę?

Po pierwsze, warto wspomnieć, że rolnictwo w naszym kraju

jest bardzo ważnym sektorem gospodarki. Tam, gdzie na świecie

przeciętne wykorzystanie gruntów na cele rolnicze stanowi 39%,

w Polsce jest to 47% (14 637 000 ha wg danych Głównego Urzędu

Statystycznego z 31.03.2021 r. – Powszechny spis rolny 20201).

Bardziej szczegółowo, uprawy stanowią 10 707 000 ha, użytki zie-

lone 3 185 000 ha, a sady 301 000 ha. Liczba dużych, dobrze zarzą-

dzanych gospodarstw i sadów stale rośnie. W związku z rosnącym

zapotrzebowaniem na żywność na całym świecie nigdy wcześniej

nie było tak ważne jak dziś, aby zachować cenne, wysokiej jakości

grunty rolne i zabezpieczyć żyzne gleby do produkcji żywności.

Agrofotowoltaika ma ogromny potencjał w naszym kraju, i to

nie tylko z  uwagi na dużą powierzchnię gruntów rolnych. Pol-

scy rolnicy coraz częściej zmagają się ze skutkami zmian klimatu,

zwłaszcza z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, takimi jak

ulewne deszcze, burze oraz fale upałów. Zużycie wody może być

bardzo wysokie w sektorze rolniczym, więc rolnicy mogą również

stanąć w obliczu problemu niedoborów wody.

Dodatkowo warto uwzględnić ambitne prognozy dotyczące

zainstalowanej mocy OZE w  Polsce, z  docelowym poziomem

44 GW do 2030 r. (pakiet Komisji Europejskiej „Fit for 55”2).

W związku z tym konieczne staje się rozszerzenie naszego miksu

energetycznego i wykorzystywanych źródeł energii odnawialnej,

w  tym energii słonecznej. Agri-PV jest obiecującym rozwiąza-

niem, które ma do odegrania ważną rolę jako aplikacja o podwój-

nej funkcji. Pozwala ono na wykorzystanie ziemi zarówno do

zrównoważonej produkcji rolnej, jak i  do wytwarzania energii

słonecznej, a tym samym umożliwia wykorzystanie synergii obu

sektorów.

W dziedzinie Agri-PV, która jest tak zróżnicowana jak sama

działalność rolnicza, rozróżnić możemy rozwiązania, gdzie panele

słoneczne są zainstalowane nad  uprawami, oraz rozwiązania,

gdzie panele słoneczne są zainstalowane w  rzędach pomiędzy

uprawami, tak aby umożliwić przejazd dużych maszyn rolniczych.

Jakie są korzyści dla rolników?

Instalacje Agri-PV o  podwójnym zastosowaniu chronią

uprawy. Niekorzystne zjawiska pogodowe stają się coraz bardziej

regularne, np. grad, susze, ulewne deszcze i  fale upałów. Panele

PV instalowane nad  uprawami pomagają osłonić je przed  nie-

pożądanymi czynnikami atmosferycznymi. Dzięki temu można

znacznie ograniczyć stosowanie folii plastikowych, których insta-

lacja i wymiana co kilka lat jest kosztowna i czasochłonna. Sektor

rolniczy potrzebuje dużych ilości wody, której zasoby w Polsce są

mocno ograniczone. Instalacja agrofotowoltaiczna zmniejsza paro-

wanie i transpirację, a półprzezroczyste moduły dostarczają wystar-

czającą ilość światła słonecznego do wzrostu roślin, redukując zbyt

duże promieniowanie słoneczne. Dodatkowo system pomaga

w  gromadzeniu i  zagospodarowaniu wody deszczowej. Rolnicy

mogą cieszyć się również łatwiejszymi zbiorami. Bardziej kontro-

lowane warunki uprawy umożliwiają wydłużenie okresu uprawy,

a w razie potrzeby również zebranie plonów w czasie, który ma naj-

większy sens handlowy. Zrównoważone temperatury pod  pane-

lami zapewniają również bardziej komfortowe warunki zbiorów.

W przypadku instalacji PV między rzędami upraw rolnicy

mogą korzystać ze stałych opłat z tytułu dzierżawy. Aspekty tech-

niczne i  środowiskowe obejmują m.in. mniejszą erozję gleby

dzięki ochronie przed  wiatrem oraz zwiększenie bioróżnorod-

ności w przypadku zachowania pasów zieleni i roślin łąkowych

pod panelami. Rolnicy przyczyniają się do tworzenia gospodarki

cyrkularnej i odbudowy ekosystemu, podczas gdy przeznaczenie

gruntów pozostaje takie samo. Podobnie jak w przypadku instala-

cji nad uprawami, instalacja może zostać wzbogacona o system do

zbierania wody deszczowej i zarządzania nią.

Wreszcie Agri-PV pozwala na generowanie czystej, zielonej

energii, będącej dodatkowym zyskiem ekonomicznym dla rolnika.

Fotowoltaika rolnicza jako rozwiązanie dla rynków

europejskich

Obecnie na świecie zainstalowanych jest ponad  14 GW

mocy w  Agri-PV (Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems

ISE3). Wiele instalacji agrofotowoltaicznych znajduje się w Azji

Agri-PV – nowy potencjał energetyczny

dla upraw rolnych oraz sadów w Polsce

Magdalena Mosio,

Greenfield Development Manager,

BayWa r.e. Polska Sp. z o.o.,

Maximilian Tegtmeyer,

Agri-PV Produktmanager, BayWa r.e. AG

Fotowoltaika rolnicza (inaczej agrofotowoltaika lub Agri-PV) to jednoczesne wykorzy-

stanie gruntów zarówno do celów rolniczych, jak i do produkcji energii ze Słońca. Obec-

nie agrofotowoltaika jest jeszcze rozwiązaniem niszowym w Polsce, choć na świecie

staje się coraz popularniejsza, także w krajach europejskich.

RWA/Imre Antal

19

magazyn fotowoltaika 3/2022

technologie

(Japonia, Chiny), jednak coraz więcej pojawia się także w Euro-

pie. Jedną z kluczowych zalet Agri-PV jest jej podwójna funkcja,

pozwalająca na produkcję żywności i energii na tym samym tere-

nie. Rosnący entuzjazm można zauważyć w  wielu krajach UE.

Włochy zobowiązały się już do przeznaczenia 1,1 mld  euro na

promocję agrofotowoltaiki, w tym do zainstalowania 2 GW mocy

fotowoltaicznych w  rolnictwie. Francja natomiast promuje rol-

nicze PV od 2017 r. poprzez serię przetargów na innowacje, z 48

zainstalowanymi projektami w samym 2020 r. (Intersolar Europe

2022: Technologies et projets photovoltaïques innovants pour l’agricul-

ture (Tecsol blog) (blogs.com)4).

Nowa technologia rozwija się również w  Niemczech. Nasi

zachodni sąsiedzi oczekują, że środki wprowadzone w ostatnim

pakiecie regulacyjnym oraz publikacja nowej normy dla Agri-PV

(DIN SPEC 91434) przyczynią się do jej rozwoju. Wspomniana

norma definiuje fotowoltaikę rolniczą jako „łączne wykorzystanie

jednego i tego samego obszaru gruntu do produkcji rolnej jako

zastosowania podstawowego oraz do produkcji energii elektrycz-

nej za pomocą systemu PV jako zastosowania wtórnego”.

Ponadto we wrześniu ubiegłego roku w sadzie jabłoniowym

w niemieckim landzie Nadrenia-Palatynat (warunki zbliżone do

polskich sadów) zainstalowano 258-kilowatową instalację testową

w celu zademonstrowania potencjału rolniczej fotowoltaiki i opty-

malizacji jej wykorzystania w  sadownictwie. Kolejne pięć rolni-

czych instalacji demonstracyjnych Agri-PV, o łącznej mocy co naj-

mniej 1650 kW, planowane jest również w gospodarstwach owoco-

wych i jagodowych w Badenii-Wirtembergii w Niemczech. Plany

te zostały ogłoszone przez Ministerstwo Środowiska Badenii-Wir-

tembergii w połowie stycznia 2022 r., wraz z pakietem finansowa-

nia projektów w wysokości 2,5 mln euro.

W Europie prym w  dziedzinie Agri-PV wiedzie Holandia.

W  miejscowości Babberich na 3,3-hektarowej farmie z  powo-

dzeniem uprawia się maliny pod  instalacją Agri-PV o  mocy

2,67 MW – największą komercyjną instalacją Agri-PV w Europie.

Wykorzystanie agrofotowoltaiki zwiększyło jakość zbieranych

owoców w porównaniu z konwencjonalnymi technikami uprawy

malin, wykorzystującymi politunele, a jednocześnie pozwoliło na

produkcję energii elektrycznej. Holenderski Uniwersytet Wage-

ningen przeprowadził badania nad  agrofotowoltaiką w  produk-

cji owoców miękkich, wykazując, że wyrównanie temperatury

pod  panelami oraz poprawa ewapotranspiracji i  nawodnienia,

uzyskane dzięki zastosowaniu Agri-PV, mają pozytywny wpływ

na jakość produkowanych owoców.

Podsumowanie

Powyższe przykłady pokazują, że Agri-PV to globalny

trend nie do zatrzymania. Agrofotowoltaika proaktywnie odpo-

wiada na wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi, które

już teraz dotyczą całej naszej planety. Instalacje fotowoltaiczne

służą zarówno do wytwarzania energii, jak i do zrównoważonej

produkcji rolnej. Produkcja czystej energii nigdy nie była jeszcze

tak blisko ludzi.

BayWa r.e. jest wiodącym globalnym deweloperem energii odna-

wialnej, dostawcą usług, dystrybutorem i  dostawcą rozwiązań

energetycznych. Działając na terenie Europy, obu Ameryk oraz

Azji i  Pacyfiku, firma aktywnie kształtuje przyszłość energetyki

i przeciwdziała zmianom klimatu. Wykorzystując innowacyjność,

kreatywność i  wiedzę, BayWa  r.e. z  powodzeniem wybudowała

ponad 4,5 GW energii odnawialnej. Jednocześnie zarządza akty-

wami o łącznej mocy ponad 10 GW.

Dzięki zrealizowanym w  Europie projektom Agri-PV (Holandia

i Niemcy), BayWa r.e. jest pionierem w dziedzinie agrofotowolta-

iki, a od 2019 r. jest zaangażowana w rozwój standaryzacji dla tej

technologii. Celem tych prac jest określenie jakości standardów dla

systemów Agri-PV i ostateczne zmniejszenie ryzyka technicznego

dla wszystkich uczestników projektu, ze szczególnym uwzględ-

nieniem rolnika. Prace te przyczyniły się do wsparcia utworzenia

niemieckiej normy Agri PV – DIN SPEC 91434, która została opu-

blikowana w kwietniu 2021 r. Norma obejmuje główne zastoso-

wania rolnicze Agri-PV, jak również elementy takie jak kryteria

planowania, eksploatacji, monitorowania i  dokumentacji syste-

mów fotowoltaicznych.

BayWa r.e. Polska Sp. z o.o. działa od 2009 r., dostarczając roz-

wiązania w zakresie energii odnawialnej dostosowane do potrzeb

konkretnych podmiotów, zmniejszające ślad węglowy oraz obni-

żające koszty energii. Nasze kompleksowe działania obejmują

rozwój energetyki wiatrowej i słonecznej, a także magazynowanie

energii. W portfolio polskiej spółki znajduje się farma wiatrowa

oraz pionierska farma fotowoltaiczna o mocy 64,6 MWp, wybudo-

wana bez dotacji w gminie Witnica. BayWa r.e. Polska jest człon-

kiem grupy roboczej ds. agrofotowoltaiki w Polskim Stowarzysze-

niu Fotowoltaiki, podejmując działania na rzecz upowszechniania

wiedzy o  tym innowacyjnym wykorzystaniu energii odnawialnej

w produkcji rolniczej i sadowniczej.

Przypisy:

1. Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Rolnictwo. Leśnictwo / PSR 2020 / Powszechny Spis Rolny 2020. Raport z wyników www.stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/psr-2020/informacja-o-

-wstepnych-wynikach-powszechnego-spisu-rolnego-2020,1,1.html

2. Excel files for MIX scenario (europa.eu) www.energy.ec.europa.eu/excel-files-mix-scenario_en

3. www.ise.fraunhofer.de/en/key-topics/integrated-photovoltaics/agrivoltaics.html

4. www.tecsol.blogs.com/mon_weblog/2022/03/intersolar-europe-2022-technologies-et-projets-photovoltaïques-innovants-pour-lagriculture.html

BayWa r.e. AG

20

magazyn fotowoltaika 3/2022

TeCHnOLOGIe

ystemy mocowań modułów fotowoltaicznych umożliwiają

ich zabudowę, stabilizują, a  także dostosowują nachylenie

tak, aby zapewnić maksymalne napromieniowanie na jednostkę

powierzchni. Nachylenie oraz azymut determinują sprawność

elektrowni słonecznej i pozwalają na maksymalną generację ener-

gii elektrycznej. Istnieje bardzo wiele rodzajów systemów moco-

wań modułów fotowoltaicznych. Zasadniczo konstrukcje wspo-

rcze dzielimy na gruntowe i obiektowe.

Dzisiejsze konstrukcje wsporcze i  ich elementy wykonuje

się z materiałów takich jak aluminium, stal nierdzewna lub stal

konstrukcyjna o  podwyższonej wytrzymałości. Do zabezpie-

czeń elementów stalowych przed  korozją stosuje się różnego

rodzaju materiały oraz techniki nakładania warstwy ochron-

nej. Powszechnie stosowane zabezpieczenia to cynkowanie

(ogniowe, galwaniczne, natryskowe i  proszkowe), magnelis

(kąpiel cynkowa z domieszką 3,5% aluminium i 3% magnezu),

galvalum (stop 55% aluminium i 43,4% cynku oraz 1,6% krzemu

nakładany w temperaturze 600 °C) oraz zaawansowane techniki

lakiernicze.

Mechaniczna trwałość całej elektrowni PV

Wybór sprawdzonego, wysokiej jakości systemu mocowań,

dobór właściwych elementów konstrukcji wsporczej do miej-

sca, w  którym moduły będą pracować, oraz właściwy, zgodny

z instrukcją producenta montaż – to kluczowe czynniki gwaran-

tujące mechaniczną trwałość elektrowni PV. W  przypadku sys-

temów przeznaczonych na obiekty, poprawny dobór i zabudowa

elementów konstrukcji wsporczej ogranicza ryzyko uszkodzenia

pokrycia dachowego oraz zapewnia jego szczelność. Przy zacho-

waniu należytej dbałości o jakość produkcji, inżynieria materia-

łowa oraz technologie precyzyjnego wytwarzania umożliwiają

obecnie wykonanie trwałych konstrukcji wsporczych, które zde-

cydowanie mogą przewyższyć żywotność pozostałych części skła-

dowych kompleksu fotowoltaicznego.

Normy i certyfikacja

Niezależnie od tego, czy przedmiotem obrotu są artykuły spo-

żywcze, urządzenia elektroniczne, maszyny proste czy pojazdy

mechaniczne, większość produktów jest wytwarzana (powinna

Systemy mocowań modułów

fotowoltaicznych – aspekty wyboru

Systemy mocowań – konstrukcje wsporcze – modułów fotowoltaicznych stanowią kręgosłup elek-

trowni słonecznych. Odpowiednio dobrane wpływają na uzyskanie zakładanego w  projekcie przez

inwestora, przynajmniej 25-letniego okresu pracy całego systemu PV.

Mirosław Grabania

Perfekcyjne rozwiązanie na każdy dach

Dachówka

Dach płaski

Blacha trapezowa

gwarancja szczelności i wytrzymałości dzięki

użyciu dobrych jakościowo materiałów

dużo możliwości ułożenia paneli, dzięki

różnym modelom i wysokościom mostków

niska cena mostków

system podnoszący moduł o 6° od poszycia

dachu

wyjątkowo solidny hak montażowy ZD 30/40

gwarancja uniknięcia uszkodzeń dachówki pod

instalacją, dzięki oryginalnej konstrukcji haka

możliwość poprowadzenia kabli wewnątrz szyn

Możliwość zaprojektowania instalacji dla

wszystkich rodzajów dachów w bezpłatnym

programie Solar-Planit

niskie balastowanie

testowana w tunelach aerodynamicznych

zniwelowane ryzyko uszkodzenia poszycia

dachu, dzięki zastosowaniu szerokiej szyny

podstawowej i zaokrąglonych krawędzi

specjalne rozwiązanie do dachów

zielonych

Platforma B2B: sklep.baywa-re.pl

Dachówka

22

magazyn fotowoltaika 3/2022

TeCHnOLOGIe

być) w oparciu o wysokie standardy jakości gwarantujące m.in.

trwałość i  bezpieczeństwo użytkowania. Standaryzujące zbiory

zasad, wytycznych i charakterystyk dla poszczególnych produk-

tów zawarte są w normach i certyfi katach ustanowionych w dro-

dze konsensusu przez właściwe, krajowe lub międzynarodowe

zespoły złożone z ekspertów w danej branży. Systemy mocowań

modułów fotowoltaicznych nie są wyjątkiem, podlegają ocenie,

certyfi kacji i normalizacji jak każdy przedmiot wprowadzany do

obrotu rynkowego.

W krajach Unii Europejskiej wprowadzenie wyrobu budow-

lanego – a takim jest konstrukcja wsporcza modułów fotowolta-

icznych oraz jej elementy – do obrotu na rynek możliwe jest po

nadaniu znaku CE. Certyfi kacja CE to proces polegający na oce-

nie zgodności parametrów produktu z  wymogami określonymi

w  unijnych dyrektywach Nowego Podejścia1. Oznakowanie CE

informuje o przebytym procesie certyfi kacji obejmującym m.in.

rzetelne badania wyrobu, sporządzenie stosownej dokumentacji

i deklaracji zgodności.

Wprowadzanie wyrobów budowlanych na polski rynek2 regu-

lowane jest przez:

[1] Rozporządzenie 305/2011 (UE)

Przepisy rozporządzenia 305/2011 stosowane są bezpośred-

nio we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Rozporządzenie określa zasady wprowadzania do obrotu wyro-

bów budowlanych objętych normą zharmonizowaną lub zgod-

ność z wydaną dla niego europejską oceną techniczną. Wyrób taki

oznakowany jest znakiem „CE” i sporządzana jest dla niego dekla-

racja właściwości użytkowych.

[2] Ustawę o wyrobach budowlanych

Ustawa o wyrobach budowlanych określa zasady i tryb wpro-

wadzania do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym wyro-

bów budowlanych, zasady kontroli wyrobów budowlanych wpro-

wadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku oraz zasady

działania organów administracji publicznej.

Wyroby budowlane nieobjęte normą zharmonizowaną i te, dla

których nie została wydana europejska ocena techniczna, mogą

być wprowadzone do obrotu, jeżeli zostały oznakowane znakiem

budowlanym „B” i sporządzono dla nich krajową deklarację wła-

ściwości użytkowych.

Niezwykle ważna jest niedopuszczalność łączenia ze sobą ele-

mentów konstrukcji wsporczych różnych systemów mocowań

modułów fotowoltaicznych od różnych producentów. Taka kon-

strukcja i  jej połączenia nie są przebadane łącznie. Zakaz taki

wynika wprost z  treści powyżej wymienionego rozporządzenia

305/2011 (UE) oraz Ustawy o wyrobach budowlanych. Każdy

wyrób (produkt), który spełnia kryteria wskazane w  defi nicji

wyrobu budowlanego, określonej art. 2 pkt 1 w rozporządzeniu

(UE) Nr 305/2011 [1] – jest wyrobem budowlanym.

Według tej defi nicji i art. 2 pkt 1 Ustawy o wyrobach budow-

lanych [2] – „wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób (produkt)

lub zestaw wyprodukowany i  wprowadzony do obrotu w  celu

trwałego wbudowania w  obiektach budowlanych lub ich czę-

ściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe

obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań

dotyczących obiektów budowlanych (przedstawionych w załącz-

niku I do ww. rozporządzenia (UE) nr 305/2011).

Jednocześnie powyższy „zestaw” – w myśl art. 2 pkt 2 roz-

porządzenia nr 305/2011 – oznacza wyrób budowlany wprowa-

dzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co naj-

mniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połą-

czone, aby mogły zostać włączone w obiektach budowlanych.

Takie łączenie może skutkować co najmniej utratą gwarancji,

odpowiedzialnością za uszkodzenia, a w najgorszym przypadku

brakiem wypłaty środków odszkodowawczych w razie powstania

roszczenia.

Komisja Europejska 30 marca 2022  r. przygotowała propo-

zycje rozporządzenia ustanawiającego zharmonizowane warunki

wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, zmieniają-

cego rozporządzenie (UE) 2019/1020 i uchylającego rozporzą-

dzenie (UE) 305/2011. Jak czytamy w uzasadnieniu, nowe prze-

pisy przyczynią się m.in. do stworzenia jednolitego rynku wyro-

bów budowlanych, uproszczą ramy prawne i przepisy dotyczące

wyrobów budowlanych, umożliwią realizację szerszych prioryte-

tów politycznych, takich jak ekologiczna i cyfrowa transformacja

oraz bezpieczeństwo wyrobów.

Osobami odpowiedzialnymi za właściwy dobór konstrukcji

wsporczej dla modułów oraz bezpieczne wykonanie prac monta-

żowych (zgodnie z  mającymi zastosowanie przepisami obowią-

zującymi na terytoriom Polski) są uczestnicy procesu budowla-

nego. Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy,

są: inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant oraz

kierownik budowy lub kierownik robót. Ponoszą oni odpowie-

dzialność za stosowanie wyrobów, w tym wyrobów budowlanych,

w sposób zapewniający zgodność z przepisami, w tym technicz-

no-budowlanymi, oraz spełnienie podstawowych wymagań. To

zatem przede wszystkim oni jako osoby posiadające odpowiednie

przygotowanie zawodowe decydują, m.in. na podstawie zasad wie-

dzy technicznej, czy dany wyrób budowlany o określonych właści-

wościach użytkowych może być zastosowany w konkretnym miej-

scu danego obiektu budowlanego. W przypadku instalacji prosu-

menckich, gdzie nie jest wymagane pozwolenie na budowę, a co za

tym idzie, nie jest wymagany projekt elektrowni fotowoltaicznej,

wykonawca robót budowlanych (przedsiębiorstwo budowlane)

współpracuje z inwestorem przy realizacji elektrowni zasadniczo

wyłącznie na podstawie umowy o roboty budowlane.

Tak jak to ma miejsce w  przypadku wyboru falownika lub

modułów fotowoltaicznych, wykonawca prosumenckiej instalacji

fotowoltaicznej powinien uzasadnić inwestorowi wybór propono-

wanego systemu mocowań modułów na modernizowanym obiek-

cie. Powinien on spełniać wymogi prawne wiążące się ze stoso-

waniem i dopuszczeniem do obrotu zgodnie z przepisami Ustawy

o  wyrobach budowlanych. Systemowa konstrukcja wsporcza

od sprawdzonego na rynku producenta, posiadająca odpowied-

nie certyfi katy zgodności z normami, zapewnia trwałość oraz bez-

pieczeństwo pracy elektrowni słonecznej przez cały przewidziany

czas jej funkcjonowania.

Przypisy:

1 Rezolucja mająca na celu zreformowanie harmonizacji technicznej w Unii Europejskiej (UE) na nowej podstawie, ograniczając się wyłącznie do harmonizacji zasadniczych wymogów produktów i stosując „odniesienie do norm”

oraz zasadę wzajemnego uznawania w celu usunięcia technicznych przeszkód dla swobodnego przepływu towarów.

2 Aktualizacja z dnia 9 lipca 2021 r., strona Ministerstwa Rozwoju i Technologii: https://www.gov.pl/

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52